लक्ष्यले डोर्याएको बाटो

गुण बहादुर अर्याल 14 June 2022

घरको अवस्था ठिकै थियो । खेती किसानीले साँझ विहान खान पुगेकै थियो । तर, युवा अवस्थाका असीमित आवश्यकता पुरा गर्न भने घरको अवस्थाले साथ दिदैनथ्यो । उसैपनि युवा अवस्थामा पैसा नै सबैथोक हो भन्ने लाग्दथ्यो । नेपालमा केही गर्न सकिन्छ भन्ने प्रोत्साहन कतैबाट थिएन । साथीभाईको देखासिकी अनी परिवारको बाध्यात्मक अवस्थाले डोर्याउने बाटो एउटै थियो – वैदेशिक रोजगारी । त्यही सिलसिलामा २०७१ सालमा म वैदेशिक रोजगारीमा कतार गएँ । पैसानै सबैथोक हो भन्ने मेरो सोचाईमा दुई वर्षको कतार बसाइले श्रमको महत्वलाई उजागर गरिदियो । विदेशमा गर्ने श्रम नेपालमै गरे पैसा कमाउन सकिन्छ भन्ने सिकायो । सोही जोस जाँगर बोकेर म २ वर्ष पछि घर फर्किएँ । उत्साह त थियो तर, त्योसँगै नेपालमा अब के गर्ने भन्ने चुनौती यथावत थियो । अन्य व्यवसाय गर्न पुँजी थिएन, आफुसँग भएको कृषिलाई व्यवसायिकरण गर्न सिप थिएन । त्यसै सिलसिलामा २०७४ सालमा इजरायलमा कृषि सम्बन्धी अध्ययन गर्न जाने अवसर मिल्यो ।

१० महिनाको ईजरायल बसाइले मलाई टमाटर खेती प्रती आकर्षित गर्यो । नेपाल फर्केपछि अरूले गरेको टमाटर खेतीको अवलोकन गरेँ । तर, किसानहरूले सन्तोषजनक आम्दानी गरेको देखिएन । त्यसपछि, कृषकले आम्दानी गर्न नसक्नुको कारण केलाउन थालेँ । सरकारले कृषकलाई हेर्ने दृष्टिकोण, लगानी र आम्दानीको अनुपात, सरकारको कृषि नीति, भौगोलिक बनावटका कारण लाग्ने लागत बृद्धी, अस्थिर कृषि बजार, बजारमा बिचौलियाको हस्तक्षेप आदिको बारेमा बुझदै जाँदा नेपालमै कृषि व्यवसाय गर्छु भन्ने जोस र जाँगर मरेर गयो । तर, सबै समस्याको समाधान सरकारको युवामैत्री नीति हो भन्नेमा भने म स्पष्ट भएँ ।

वैदेशिक रोजगारीका कारण नेपालमा रेमिटेन्स भित्रिनु राम्रो हो, तर स्वदेशमै परिश्रम गर्ने मनस्थिति बोकेर फर्किने युवाहरूका लागि रोजगार तथा लगानीको वातावरण नहुनु, वैदेशिक रोजगारीमा ठगिनु र अलपत्र पर्नु आफैमा यसको नकारात्मक प्रभाव हो । युवाहरूले सरोकार राख्ने प्राय मुद्दाहरू सरकार र उसले निर्माण गरेका नीतिसँग जोडिन्छन् भन्ने बुझेपछि म पालिका, वडा र अन्य सरोकारवाला निकायले आयोजना गर्ने छलफल तथा संवादहरूमा सहभागी हुनथालेँ । त्यही क्रममा एकाउन्टविलिटी ल्याब नेपालको बारेमा थाहा पाएँ । म आफै पनि वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएकाले ल्याबसँग काम गर्नपाएहुन्थ्यो भन्ने लागेको थियो । संयोगवस मैले ज्वालामुखी गाउँपालिकामा एकाउन्टविलिटी ल्याबकोलागि काम गर्ने अवसर पाएँ ।

पालिकामा काम गर्दा जनप्रतिनिधिहरू भर्खरै निर्वाचित भएर आएका थिए । वैदेशिक रोजगारीको नाममा ठगी गर्नेको बिगबिगी थियो । गाउँमा वैदेशिक रोजगारीको विषय उठाउँदा मात्रै पनि एजेण्ट हो की भनेर शंका गरिन्थ्यो । असुरक्षित रुपमा वैदेशिक रोजगारीमा जानुहुदैन भनेर तथ्यपरक जानकारी लिएर जाँदा स्थानीयले उल्टै तपाईहरूकै कारणले हाम्रो रोजगारी बन्द भयो भनेर आक्रोस पोख्दथे । विस्तारै समाजमा भिज्दै गएँ । वैदेशिक रोजगारीका कारण समस्यामा परेका व्यक्ति र परिवारका सदस्यहरूको समस्या सुनेर सम्बन्धित निकायसँग जोड्दै गएँ । विदेशमा हराएका व्यक्ति परिवारको सम्पर्कमा आए, सूचनाको कमीका कारण सरकारी सुविधा नपाएका व्यक्तिले राहत स्वरुप पाउनुपर्ने रकम पाए । त्यसले समुदायमा विश्वासको वातावरण तयार भयो ।

जनप्रतिनिधिहरूले वैदेशिक रोजगारीको विषयलाई चाँसोका साथ हेर्नथाले । उनिहरूसँग पनि छलफ हुन थाल्यो । पहिला शंकाको दृष्टिकोणले हेर्ने पालिकाले हरेक वडामा वैदेशिक रोजगार सम्बन्धी विषय हेर्ने फोकल पर्सन छुट्यायो । समुदायमा काम गर्दैगर्दा व्यक्तिगत रुपमा धेरैले चिन्नथाले । आफैलाई पनि वैदेशिक रोजगारीसँग जोडिएर आउने विषयवस्तुप्रति चाँसो बढ्दै गयो । मैले पनि विषयवस्तुको अध्ययन गर्न थालेँ । पालिका भित्र हुने वैदेशिक रोजगार सम्बन्धी तालिमहरूमा आयोजकहरूले प्रशिक्षकको रुपमा बोलाउन थाले । धादिङ जिल्लामा स्थापना भएको आप्रवासी हकहित संरक्षण केन्द्रको सचिवको जिम्मेवारी लिने अवसर प्राप्त भयो । श्रमसँग जोडिएको बागमती प्रदेश स्तरिय कार्यशालामा सहभागी हुने र नेपाल सरकारका श्रम मन्त्री किसान श्रेष्ठलाई प्रत्यक्ष भटेरै सुझाव दिने अवसर पनि जु¥यो । यि सबै अवसरहरूले मलाई विषयवस्तु प्रति अझै बढी जिम्मेवारी बोध गरायो ।

पालिकामा वैदेशिक रोजगारीको विषयलाई प्राथमिकताका साथ हेर्न तथ्यांक आवश्यक थियो । त्यसकालागि वडाहरूले बजेट छुट्याए । कोरोना महामारीका कारण सबै वडामा तथ्यांक संकलन हुन सकेन । तर वैदेशिक रोजगारीबाट फर्किएका व्यक्तिहरू पालिकाले आयोजना गर्ने नीति तथा कार्यक्रम सम्बन्धी छलफलमा सहभागी हुनथाले । यसले पालिकालाई अझै गम्भिर त बनायो तर, विषयवस्तु सम्बन्धी सीमित ज्ञान, क्षमताको अभाव र जनप्रतिनिधिहरूको राजनीतिक स्वार्थका कारण धेरै कामहरू सोचे अनुरुप हुन सकेनन् ।

विस्तारै स्थानीय जनप्रतिनिधिहरूको कार्यकाल छोटिदै गयो । उनिहरूको प्राथमिकतामा आगामी निर्वाचन लक्षित कार्यक्रमहरू पर्नथाले । उठान गरिएका मुद्दाहरू सेलाउने अवस्थामा पुगे । यसले मलाई नराम्ररी झक्झकायो । वास्तवमै मैले उठाएको विषयलाई गहन रुपमा अगाडी बढाउने हो भने आफै जिम्मेवारीमा पुग्नुपर्ने रहेछ भन्ने लाग्यो । साथीभाईहरूसँग सल्लाह गरेँ । आफुले काम गरेको समुदायले हौसला दियो । आफै स्थानीय तह निर्वाचन, २०७९ मा सदस्यको रुपमा उमेदवार बन्ने निर्णय गरेँ । निर्वाचन केही मतले हारेँ, तर चार वर्ष आफ्नै समुदायको लागि काम गर्दा धेरैको मत जितेको महसुस भयो । यसले “सामाजिक जवाफदेहिता” परिवर्तन चाहनेहरुकालागि उपयुक्त अस्त्र हो भन्ने प्रमाणित गरेको छ । मेरो आगामी उद्देश्य र लक्ष पनि पहिले भन्दा फरक हुने छैन, तर परिस्कृत भने पक्कै हुनेछ – त्ये भनेको सामाजिक न्याय र परिवर्तन केन्द्रित नै हुनेछ ।

25 April 2023

Accountability Incubator 2023 Cohort

Accountability Lab supports civic youth leaders who are passionate to promote accountability and open governance through the Accountability Incubator Program. ...

Read More
20 March 2023

Countering Kleptocracy in Nepal

Accountability Lab Nepal (ALN) thoroughly engaged with the watchdogs within and outside government to embark on the conversation on Nepal’s ...

Read More
20 February 2023

Understanding Digital Rights Across Generations

Currently, there are two generations of Nepalis with different levels of understanding around digital rights. The first is the younger ...

Read More